اختلال اضطراب اجتماعی یا فوبیای اجتماعی یکی از اختلالات اضطرابیSocial anxiety disorder است که با ترس شدید از قرار گرفتن در موقعیت‌های اجتماعی و ترس از مورد قضاوت یا تحقیر شدن توسط دیگران مشخص می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال از موقعیت‌های اجتماعی و تعاملات گروهی اجتناب می‌کنند، چرا که این موقعیت‌ها برایشان استرس‌زا و بسیار ترسناک است. این اختلال می‌تواند به مشکلات جدی در کار، تحصیل، روابط اجتماعی و کیفیت زندگی فرد منجر شود.

نشانه‌های اختلال اضطراب اجتماعی

افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی معمولاً نشانه‌های زیر را تجربه می‌کنند:

1. ترس شدید از قضاوت شدن: این افراد از اینکه دیگران رفتار، ظاهر، یا صحبت‌هایشان را به طور منفی قضاوت کنند، احساس وحشت دارند.

2. ترس از شرمساری یا خجالت کشیدن: این افراد از قرار گرفتن در موقعیت‌هایی که ممکن است باعث شرمساری یا خجالت آن‌ها شود، به شدت می‌ترسند.

3. اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی: برای جلوگیری از تجربه اضطراب و ترس، این افراد به طور معمول از موقعیت‌های اجتماعی یا تعاملات جمعی اجتناب می‌کنند.

4. علائم فیزیکی اضطراب: هنگام مواجهه با موقعیت‌های اجتماعی، ممکن است دچار علائمی مثل تعریق زیاد، لرزش بدن، تپش قلب، خشکی دهان، سرخ شدن صورت، یا تنش عضلانی شوند.

5. مشکلات در صحبت کردن با دیگران: حتی صحبت کردن با افراد غریبه یا حتی کسانی که با آنها آشنایی دارند، برایشان بسیار دشوار است. برخی افراد حتی از صحبت کردن در جمع‌های کوچک یا پاسخ دادن به تلفن احساس وحشت می‌کنند.

6. اضطراب شدید پیش از موقعیت‌های اجتماعی: این افراد ممکن است روزها یا حتی هفته‌ها قبل از یک رویداد اجتماعی دچار نگرانی و استرس شوند.

7. خودآگاهی بیش از حد: افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی به شدت بر خود تمرکز می‌کنند و از تصور قضاوت شدن دچار استرس می‌شوند.

سن شروع اختلال اضطراب اجتماعی

این اختلال معمولاً در اواخر کودکی یا اوایل نوجوانی، یعنی در سنین ۱۳ تا ۱۸ سالگی آغاز می‌شود. این دوره زمانی است که افراد به روابط اجتماعی، نظر دیگران و قضاوت‌های اجتماعی حساس‌تر می‌شوند. البته در برخی موارد این اختلال ممکن است از دوران کودکی شروع شود یا به دلایلی در بزرگسالی ایجاد شود، ولی شروع در نوجوانی بیشتر رایج است.

علل اختلال اضطراب اجتماعی

علت دقیق اختلال اضطراب اجتماعی هنوز به‌طور کامل مشخص نشده است، اما چندین عامل می‌توانند در بروز این اختلال نقش داشته باشند. این عوامل شامل:

1. عوامل ژنتیکی: اضطراب اجتماعی ممکن است در برخی خانواده‌ها شایع‌تر باشد، که نشان‌دهنده وجود عواملی ژنتیکی در بروز این اختلال است. اگر والدین یا اعضای نزدیک خانواده فرد به اضطراب اجتماعی مبتلا باشند، احتمال بروز این اختلال در فرد بیشتر می‌شود.

2. عوامل بیولوژیکی: برخی مطالعات نشان می‌دهند که عدم تعادل در مواد شیمیایی مغز، مانند سروتونین، ممکن است به ایجاد اختلالات اضطرابی، از جمله اضطراب اجتماعی، منجر شود. سروتونین در تنظیم خلق و خوی فرد نقش دارد و کمبود یا عدم تعادل آن ممکن است باعث افزایش اضطراب و استرس شود.

3. عوامل محیطی و تربیتی:

   • تجربیات منفی: تجربه‌های تلخ مانند مورد تمسخر قرار گرفتن، تحقیر شدن در جمع، یا عدم موفقیت در موقعیت‌های اجتماعی می‌تواند باعث افزایش اضطراب اجتماعی در فرد شود.
   • والدین کنترل‌گر یا انتقادی: کودکانی که والدینی کنترل‌گر، بیش از حد انتقادی یا حمایت‌گر دارند، ممکن است به اضطراب اجتماعی دچار شوند، چرا که احساس ناتوانی و ترس از قضاوت را از والدین خود دریافت می‌کنند.
   • الگوگیری از رفتارهای والدین: والدین یا اعضای خانواده‌ای که خودشان از موقعیت‌های اجتماعی اجتناب می‌کنند یا در برابر موقعیت‌های اجتماعی اضطراب زیادی نشان می‌دهند، ممکن است الگوی رفتاری نامناسبی برای کودک باشند و او را به این سمت سوق دهند.

4. عوامل روان‌شناختی:

   • اعتماد به نفس پایین: افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی معمولاً احساس خودارزشمندی پایینی دارند و خود را کم‌ارزش‌تر از دیگران می‌دانند.
   • ترس از ارزیابی منفی: برخی افراد نسبت به ارزیابی‌های منفی یا قضاوت دیگران بسیار حساس هستند، که این حساسیت ممکن است زمینه‌ساز بروز اضطراب اجتماعی شود.

درمان اختلال اضطراب اجتماعی

درمان اختلال اضطراب اجتماعی شامل ترکیبی از روان‌درمانی، دارو درمانی و آموزش مهارت‌های اجتماعی است. در ادامه به درمان‌های اصلی اشاره می‌شود:

1. روان‌درمانی (Psychotherapy):

   • درمان شناختی-رفتاری (CBT): موثرترین روش درمانی برای اضطراب اجتماعی است. در این روش، درمانگر به فرد کمک می‌کند تا افکار منفی و تحریف‌های شناختی که باعث اضطراب او می‌شوند را شناسایی و تغییر دهد. همچنین، CBT شامل تکنیک‌هایی است که فرد را به تدریج به موقعیت‌های اجتماعی معرفی می‌کند تا به تدریج از اضطراب آن‌ها کاسته شود.
   • حساسیت‌زدایی منظم: در این روش، فرد به تدریج با موقعیت‌های ترسناک و اضطراب‌زا روبرو می‌شود. ابتدا با موقعیت‌های ساده و کم‌خطر شروع می‌شود و با گذر زمان فرد با موقعیت‌های چالش‌برانگیزتری مواجه می‌شود.
   • آموزش مهارت‌های اجتماعی: این روش به افراد کمک می‌کند تا مهارت‌های لازم برای ارتباط بهتر با دیگران را یاد بگیرند و بتوانند در موقعیت‌های اجتماعی به راحتی رفتار کنند. یادگیری مهارت‌های اجتماعی می‌تواند باعث افزایش اعتماد به نفس فرد در موقعیت‌های اجتماعی شود.

2. دارو درمانی (Medication):

   • در موارد شدیدتر اضطراب اجتماعی، از داروهایی مانند داروهای ضد افسردگی و مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) استفاده می‌شود. این داروها می‌توانند به کاهش اضطراب و بهبود علائم کمک کنند.
   • بتا بلاکرها: در برخی موارد، داروهای بتابلاکر نیز برای کاهش علائم فیزیکی اضطراب، مانند تپش قلب یا لرزش، استفاده می‌شوند.

3. گروه‌درمانی (Group Therapy): گروه‌درمانی به افراد کمک می‌کند تا در فضایی حمایتی با دیگر افرادی که مشکلات مشابهی دارند، تمرین کنند و تجربیات خود را به اشتراک بگذارند. این روش می‌تواند به افراد کمک کند تا اضطراب خود را در موقعیت‌های اجتماعی کاهش دهند و مهارت‌های اجتماعی خود را تقویت کنند.

4. تمرینات آرام‌سازی و مدیتیشن: تمرینات آرام‌سازی مانند تنفس عمیق، یوگا و مدیتیشن به کاهش استرس و اضطراب کمک می‌کنند و باعث می‌شوند که افراد بتوانند در موقعیت‌های اجتماعی آرامش بیشتری داشته باشند.

نتیجه‌گیری

اختلال اضطراب اجتماعی یکی از اختلالات اضطرابی است که با ترس شدید از موقعیت‌های اجتماعی و ترس از قضاوت دیگران مشخص می‌شود. این اختلال معمولاً از دوران نوجوانی آغاز می‌شود و در صورت عدم درمان، می‌تواند به مشکلات جدی در زندگی فرد منجر شود. علل این اختلال ترکیبی از عوامل ژنتیکی، بیولوژیکی و محیطی است. درمان این اختلال شامل روان‌درمانی، دارو درمانی و آموزش مهارت‌های اجتماعی است که می‌تواند به فرد کمک کند تا بر اضطراب خود غلبه کند و زندگی بهتری داشته باشد.