اختلال صدا آزاری، که به آن میزوفونیا (Misophonia) یا حساسیت بیش از حد به صداهای خاص نیز گفته می‌شود، به حالتی گفته می‌شود که فرد در واکنش به برخی صداهای خاص (مثل صدای جویدن، نفس کشیدن، تایپ کردن و غیره) احساس ناراحتی شدید، اضطراب یا حتی خشم می‌کند. این اختلال بخشی از اختلالات حساسیت به صدا محسوب می‌شود و می‌تواند به شکل مزمن و آزاردهنده‌ای در زندگی روزمره‌ی افراد اختلال ایجاد کند.

علائم اختلال صدا آزاری

علائم اصلی میزوفونیا شامل:

1. واکنش‌های احساسی و فیزیکی: مانند خشم ناگهانی، تنش، اضطراب، یا احساس نیاز به فرار از محیط.
2. اجتناب از موقعیت‌های خاص: اجتناب از محیط‌هایی که صداهای آزاردهنده به وفور شنیده می‌شود.
3. افکار وسواسی: مانند فکر مداوم به صداهای خاص و تمرکز بیش از حد بر آنها.
4. واکنش فیزیکی: در موارد شدید، ممکن است فرد واکنش‌هایی مانند تپش قلب، تعریق و تنش عضلانی را تجربه کند.

علل میزوفونیا

علت دقیق این اختلال به طور کامل مشخص نیست، اما چندین نظریه برای توجیه آن مطرح شده است:

• عوامل عصبی: برخی محققان معتقدند که اختلال در نحوه‌ی پردازش صداها توسط سیستم عصبی مرکزی نقش اساسی در این مشکل دارد.
• عوامل ژنتیکی و محیطی: ژنتیک ممکن است در برخی از افراد حساسیت بیشتری به صداها ایجاد کند و عوامل محیطی نظیر تجربه‌های منفی با صداها این حساسیت را تشدید کنند.
• عوامل روان‌شناختی: در برخی موارد، افرادی که اضطراب یا سایر مشکلات روانی دارند، بیشتر مستعد این اختلال هستند.

درمان میزوفونیا

درمان میزوفونیا کاملاً قطعی نیست، اما روش‌های مختلفی برای کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی پیشنهاد می‌شود:

1. درمان شناختی-رفتاری (CBT): این نوع درمان به فرد کمک می‌کند تا افکار و رفتارهای مرتبط با صداهای آزاردهنده را تغییر دهد. CBT می‌تواند به فرد بیاموزد که چگونه واکنش‌های احساسی و فیزیکی خود را مدیریت کند.

2. درمان پذیرش و تعهد (ACT): هدف این درمان افزایش پذیرش فرد نسبت به صداهای آزاردهنده و تمرکز بر ارزش‌های شخصی است تا از شدت واکنش‌ها کاسته شود.

3. آرام‌سازی و مدیتیشن: تمرین‌های آرام‌سازی، مراقبه و تنفس عمیق می‌توانند به کاهش واکنش‌های احساسی و جسمانی در برابر صداهای آزاردهنده کمک کنند.

4. آموزش حساسیت زدایی به صدا: این روش شامل قرار دادن فرد در معرض تدریجی و کنترل شده‌ی صداهای آزاردهنده است تا با گذشت زمان حساسیت او به این صداها کاهش یابد.

5. گوشی‌های حذف نویز و استفاده از اصوات پس‌زمینه: استفاده از گوشی‌های حذف نویز یا صدای پس‌زمینه (مثل صدای طبیعت) در محیط‌های خاص می‌تواند از ورود برخی صداهای تحریک‌کننده جلوگیری کند.

6. دارو درمانی: در مواردی که میزوفونیا با اضطراب و افسردگی همراه باشد، پزشک ممکن است داروهای ضداضطراب یا ضدافسردگی تجویز کند تا علائم مرتبط کاهش یابد.

میزوفونیا ممکن است با برخی اختلالات دیگر مرتبط باشد یا به عنوان یک علامت در کنار آنها ظاهر شود. در واقع، میزوفونیا می‌تواند به دلیل زمینه‌های عصبی یا روان‌شناختی مشترک با سایر اختلالات همزمان شود یا از آن‌ها نشأت بگیرد. این اختلال به طور مستقل نیز می‌تواند وجود داشته باشد، اما در مواردی با مشکلات و اختلالات زیر مرتبط دیده شده است:

۱. اضطراب و اختلالات اضطرابی

افرادی که دچار اضطراب عمومی، اختلال اضطراب اجتماعی یا اختلالات اضطرابی دیگر هستند، ممکن است به صداهای خاص حساس‌تر باشند. این حساسیت به صداها می‌تواند به عنوان یک واکنش اضطرابی یا وسیله‌ای برای بروز استرس و نگرانی باشد.

۲. اختلال وسواس فکری-عملی (OCD)

میزوفونیا و OCD برخی ویژگی‌های مشترک دارند، به ویژه در زمینه وسواس نسبت به محرک‌های خاص (مثل صداها) و اجتناب از آنها. افراد مبتلا به OCD ممکن است روی صداها وسواس داشته باشند و این وسواس می‌تواند به مرور زمان به حساسیت شدیدی تبدیل شود که به میزوفونیا شبیه است.

۳. اختلال بیش‌فعالی کمبود توجه (ADHD)

برخی افراد مبتلا به ADHD نیز نسبت به محرک‌های خارجی، از جمله صداهای خاص، حساسیت بیشتری دارند. این افراد ممکن است تمرکز خود را به راحتی از دست بدهند و به دلیل حساسیت شدید به صداها دچار حواس‌پرتی شوند. این حالت می‌تواند به طور غیر مستقیم به میزوفونیا منجر شود.

۴. اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)

افراد مبتلا به PTSD ممکن است به صداهای خاص واکنش‌های شدیدی نشان دهند، به ویژه اگر این صداها یادآور تجربه‌ی تروماتیکی باشند که در گذشته برایشان رخ داده است. این حساسیت به صدا می‌تواند از نشانه‌های PTSD باشد و به صورت میزوفونیا تجربه شود.

۵. اختلالات عصبی-رشدی مانند اوتیسم

افراد مبتلا به اختلالات طیف اوتیسم ممکن است حساسیت‌های شدیدی به صداها، نورها یا لمس داشته باشند. این حساسیت بیش از حد می‌تواند به عنوان بخشی از اختلال پردازش حسی در این افراد دیده شود و به شکل میزوفونیا نمود یابد.

۶. افسردگی

در برخی موارد، افراد مبتلا به افسردگی نیز حساسیت بیشتری به صداها پیدا می‌کنند و این می‌تواند به تشدید علائم میزوفونیا منجر شود.

نکته پایانی

میزوفونیا می‌تواند به صورت مستقل یا به عنوان بخشی از نشانه‌های یک اختلال دیگر بروز کند. شناسایی اختلالات هم‌زمان مهم است زیرا درمان موثر میزوفونیا اغلب نیازمند توجه به سایر مشکلات روان‌شناختی یا عصبی است که ممکن است در فرد وجود داشته باشد. به همین دلیل، ارزیابی دقیق توسط متخصص روان‌شناسی یا روان‌پزشکی می‌تواند به شناسایی بهتر علل زمینه‌ای و ارائه‌ی راه‌کارهای درمانی مناسب کمک کند.