اختلال شخصیت اجتنابی (Avoidant Personality Disorder یا AVPD) یک اختلال روانی است که با الگوهای پایدار از احساس بی‌کفایتی، اضطراب اجتماعی، ترس از انتقاد و اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی مشخص می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال معمولاً از تعاملات اجتماعی اجتناب می‌کنند و احساس می‌کنند که از دیگران پایین‌تر هستند. این افراد ممکن است همیشه از انتقاد یا طرد شدن بترسند و خود را در موقعیت‌های اجتماعی بی‌کفا و ناتوان احساس کنند.

علائم و نشانه‌ها:

• احساس بی‌کفایتی و پایین بودن اعتماد به نفس
• ترس از طرد یا انتقاد از سوی دیگران
• اجتناب از فعالیت‌های اجتماعی به دلیل ترس از نقد یا نارضایتی
• نیاز به تأیید دائمی از دیگران
• خودآگاهی زیاد و ترس از قضاوت شدن در جمع
• احساس تنهایی یا جدا شدن از دیگران به دلیل اجتناب از روابط اجتماعی
• تمایل به انزوا

علت‌ها:

علت دقیق اختلال شخصیت اجتنابی هنوز کاملاً مشخص نیست، اما عوامل مختلفی می‌توانند در بروز این اختلال دخیل باشند:

• ژنتیک: احتمال ابتلا به اختلال‌های شخصیتی در افرادی که اعضای خانواده‌شان به این اختلالات مبتلا هستند، بیشتر است.
• تجربیات دوران کودکی: تجربه‌های منفی مانند طرد شدن، بدرفتاری یا فقدان توجه و محبت در دوران کودکی می‌تواند به شکل‌گیری این اختلال کمک کند.
• ویژگی‌های شخصیتی: برخی افراد ممکن است به طور طبیعی حساسیت بیشتری به انتقاد و ارزیابی‌های اجتماعی داشته باشند.

درمان:

درمان اختلال شخصیت اجتنابی معمولاً از ترکیب روان‌درمانی و دارو درمانی استفاده می‌شود:

1. روان‌درمانی (psychotherapy):

   • درمان شناختی-رفتاری (CBT): یکی از مؤثرترین درمان‌ها برای افراد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی است. این نوع درمان به افراد کمک می‌کند تا افکار منفی و خودتنبیهی را شناسایی کرده و آن‌ها را تغییر دهند.
   • درمان روان‌پویشی (psychodynamic therapy): این درمان به درک علل ناخودآگاه و ریشه‌های اختلال کمک می‌کند و ممکن است به افراد کمک کند تا احساسات و تجربیات قدیمی خود را بازسازی کنند.

2. دارودرمانی:

   • ممکن است پزشکان داروهای ضد اضطراب یا ضد افسردگی را برای کاهش علائم اضطراب یا افسردگی تجویز کنند. اما دارو به تنهایی معمولاً درمان اصلی اختلال نیست.

3. درمان‌های اجتماعی و حمایتی:

   • گروه درمانی و آموزش مهارت‌های اجتماعی می‌تواند مفید باشد، زیرا به افراد کمک می‌کند که مهارت‌های اجتماعی را در محیط‌های کنترل‌شده تمرین کنند.

سن شروع:

اختلال شخصیت اجتنابی معمولاً در دوران نوجوانی یا اوایل بزرگ‌سالی شروع می‌شود. اولین نشانه‌ها ممکن است از 14 تا 20 سالگی بروز پیدا کنند، اما تشخیص آن اغلب بعد از سال‌ها ادامه یافتن مشکلات اجتماعی و فردی ممکن است انجام شود. به طور کلی، چون این اختلال به ویژگی‌های شخصیتی مربوط می‌شود و رفتارها و نگرش‌های ثابت در طول زمان شکل می‌گیرند، ممکن است تا سنین بزرگ‌سالی شناخته نشود.

تشخیص اختلال شخصیت اجتنابی معمولاً توسط روان‌شناس یا روانپزشک انجام می‌شود، اما می‌توان برخی از نشانه‌ها و ویژگی‌ها را که معمولاً در افراد مبتلا به این اختلال وجود دارند، شناسایی کرد. در اینجا تعدادی از علائم و رفتارهایی که می‌توانند نشان‌دهنده شخصیت اجتنابی باشند آورده شده است:

1. ترس از نقد و طرد شدن

• فرد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی معمولاً از انتقاد یا طرد شدن توسط دیگران شدیداً می‌ترسد.
• این افراد ممکن است از صحبت کردن در جمع یا انجام کارهایی که ممکن است منجر به ارزیابی منفی شود، خودداری کنند.

2. احساس بی‌کفایتی و کمبود اعتماد به نفس

• افراد با شخصیت اجتنابی معمولاً احساس می‌کنند که از دیگران پایین‌تر هستند و شایستگی و توانایی لازم را برای تعاملات اجتماعی ندارند.
• آن‌ها ممکن است خود را فردی ضعیف یا ناتوان ببینند و به همین دلیل از انجام کارهایی که نیاز به ارتباط اجتماعی دارند، اجتناب کنند.

3. اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی

• این افراد معمولاً از محیط‌های اجتماعی یا موقعیت‌هایی که نیاز به تعامل با دیگران دارند، دوری می‌کنند.
• ممکن است از دعوت‌ها برای شرکت در اجتماعات، مهمانی‌ها یا رویدادهای گروهی خودداری کنند.

4. ترس از عدم پذیرش

• فرد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی ممکن است همیشه نگران باشد که دیگران او را نپذیرند یا رد کنند.
• این افراد معمولاً تمایل دارند که خود را از دیگران جدا کنند تا در معرض طرد یا سرزنش قرار نگیرند.

5. خودآگاهی زیاد در روابط اجتماعی

• افراد با شخصیت اجتنابی معمولاً بسیار خودآگاه هستند و همیشه نگرانند که دیگران آن‌ها را قضاوت کنند.
• آن‌ها ممکن است برای جلوگیری از هر نوع احساس ناخوشایند از دیگران، حتی در موقعیت‌های معمولی یا بی‌خطر، خود را از تعاملات اجتماعی دور کنند.

6. نداشتن روابط نزدیک یا صمیمی

• این افراد اغلب از ایجاد روابط نزدیک یا عمیق با دیگران اجتناب می‌کنند زیرا از آسیب‌دیدگی یا طرد شدن می‌ترسند.
• ممکن است روابط آن‌ها سطحی و کم‌عمق باشد و از احساس نزدیکی به دیگران بپرهیزند.

7. ترس از اشتباه یا شکست

• ممکن است فرد به شدت از انجام کارهایی که می‌تواند منجر به اشتباه یا شکست شود بترسد. این ترس‌ها ممکن است باعث شوند که از اقدام در پروژه‌ها یا فرصت‌های جدید خودداری کند.

8. احساس انزوا و تنهایی

• چون فرد بیشتر اوقات از تعاملات اجتماعی اجتناب می‌کند، ممکن است احساس تنهایی یا انزوا داشته باشد.
• این افراد ممکن است به رغم میل به داشتن روابط نزدیک، از ایجاد آن‌ها خودداری کنند.

9. حساسیت به ارزیابی دیگران

• حساسیت زیاد به طرد شدن یا قضاوت منفی یکی دیگر از ویژگی‌های این اختلال است. این افراد حتی ممکن است از طرف دوستان یا همکاران خود احساس می‌کنند که به اندازه کافی قبول یا محترم نمی‌شوند.

10. عدم تمایل به درخواست کمک یا جلب توجه

• افراد مبتلا به شخصیت اجتنابی ممکن است تمایلی به درخواست کمک از دیگران نداشته باشند زیرا می‌ترسند که به نظر ضعیف یا نیازمند بیایند.
• آن‌ها ممکن است از موقعیت‌هایی که به نوعی توجه دیگران را جلب می‌کند (مانند سخنرانی، معرفی خود در جمع) اجتناب کنند.

چگونه این ویژگی‌ها را شناسایی کنیم؟

اگر شما یا کسی که می‌شناسید چندین مورد از علائم بالا را به‌طور مداوم تجربه می‌کند، ممکن است اختلال شخصیت اجتنابی وجود داشته باشد. البته، برای تشخیص دقیق‌تر باید به یک متخصص روان‌شناسی یا روانپزشکی مراجعه شود. آن‌ها می‌توانند ارزیابی‌های جامع‌تری انجام دهند و تشخیص نهایی را بگذارند.

تشخیص این اختلال ممکن است بر اساس الگوهای رفتاری فرد در طول زمان و تاثیر آن‌ها بر کیفیت زندگی اجتماعی و حرفه‌ای فرد انجام شود. برای نمونه، اگر فرد به مدت طولانی از تعاملات اجتماعی اجتناب کند و زندگی اجتماعی، شغلی یا تحصیلی‌اش تحت تاثیر قرار گیرد، می‌تواند نشانه‌ای از اختلال شخصیت اجتنابی باشد.

در نهایت، اگر احساس می‌کنید که خود یا کسی که می‌شناسید با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کند، توصیه می‌شود که با یک درمانگر مشورت کنید تا راه‌حل‌های درمانی مناسب پیشنهاد شود