اختلال احتکار یا Hoarding Disorder یک اختلال روانی است که در آن فرد با انباشت بیش از حد وسایل، اغلب بدون استفاده یا بی‌ارزش، مواجه می‌شود و قادر نیست این وسایل را دور بیندازد یا از آنها جدا شود. این انباشت وسایل می‌تواند به‌تدریج فضای زندگی فرد را اشغال کند و موجب ایجاد مشکلات بهداشتی، اجتماعی و حتی ایمنی برای او و اطرافیانش شود.

علائم اختلال احتکار

افرادی که دچار اختلال احتکار هستند، معمولاً با برخی علائم و ویژگی‌ها مواجه می‌شوند:

1. مشکل در دور ریختن وسایل: افراد مبتلا حتی وسایلی که خراب، بی‌استفاده یا بی‌ارزش هستند را نمی‌توانند دور بیندازند. این وسایل ممکن است شامل کاغذها، بسته‌بندی‌ها، لباس‌های قدیمی و یا وسایل شکسته باشد.

2. انباشت بیش از حد وسایل: انباشت وسایل به حدی است که فضاهای مختلف خانه، مانند اتاق‌ها، راهروها و آشپزخانه، مملو از اشیاء می‌شود و ممکن است به فضایی برای زندگی و فعالیت‌های عادی تبدیل نشود.

3. احساس اضطراب و ناراحتی هنگام دور ریختن وسایل: این افراد با فکر دور انداختن وسایل، احساس اضطراب شدید و ناراحتی می‌کنند، زیرا فکر می‌کنند ممکن است به آن وسایل نیاز پیدا کنند یا ارزش آن‌ها را از دست بدهند.

4. کاهش کیفیت زندگی: به‌دلیل تجمع وسایل غیرضروری، افراد دچار مشکلات بهداشتی، مشکلات اجتماعی، و حتی احساس شرمندگی از دعوت دیگران به منزل خود می‌شوند.

5. خطرات ایمنی و بهداشتی: وجود انباشت وسایل می‌تواند خطرات مختلفی مانند آتش‌سوزی، مشکلات بهداشتی و خطر سقوط ایجاد کند.

علل اختلال احتکار

علت دقیق این اختلال هنوز به‌طور کامل مشخص نشده است، اما ترکیبی از عوامل مختلف می‌تواند در بروز آن نقش داشته باشد:

1. عوامل ژنتیکی و بیولوژیکی: برخی از تحقیقات نشان می‌دهند که ژنتیک می‌تواند در بروز اختلال احتکار نقش داشته باشد و این اختلال در برخی خانواده‌ها شایع‌تر است.

2. عوامل محیطی و تجربیات زندگی: تجربه‌های دشوار یا آسیب‌زا، از جمله از دست دادن عزیزان، طلاق یا مشکلات مالی، ممکن است باعث افزایش تمایل به نگهداری وسایل شود.

3. اختلالات روانی همزمان: اختلال احتکار ممکن است با دیگر اختلالات روانی، مانند افسردگی، اختلال اضطراب، یا وسواس فکری-عملی همراه باشد.

شیوع و سن شروع

اختلال احتکار معمولاً در نوجوانی یا اوایل بزرگسالی شروع می‌شود، اما با گذشت زمان و بدون درمان، به تدریج شدیدتر می‌شود. این اختلال در افراد مسن بیشتر شایع است، زیرا در طول زمان فرصت بیشتری برای انباشت وسایل داشته‌اند.

درمان اختلال احتکار

درمان اختلال احتکار معمولاً شامل ترکیبی از روش‌های درمانی زیر است:

1. درمان شناختی-رفتاری (CBT): این درمان به فرد کمک می‌کند تا باورهای ناکارآمد دربارهٔ وسایلش را تغییر دهد و مهارت‌هایی را برای تصمیم‌گیری و دور ریختن وسایل به‌دست آورد.

2. درمان فردی و گروهی: شرکت در جلسات درمانی گروهی به افراد کمک می‌کند احساس تنهایی و شرمندگی کمتری داشته باشند و از تجربیات دیگران برای مدیریت بهتر مشکل خود استفاده کنند.

3. مدیریت و سازماندهی خانه: در برخی موارد، متخصصان به فرد کمک می‌کنند تا فضایی را برای زندگی منظم‌تر و سالم‌تر ایجاد کند و از انباشت وسایل جلوگیری نماید.

4. درمان‌های دارویی: در صورتی که اختلال احتکار با مشکلاتی نظیر افسردگی یا اضطراب همراه باشد، ممکن است داروهای ضد افسردگی یا ضد اضطراب تجویز شوند.

نکاتی برای بهبود کیفیت زندگی در اختلال احتکار

• ایجاد برنامه‌ریزی روزانه برای دور ریختن وسایل: به‌تدریج وسایل را دسته‌بندی کرده و هر روز یک یا چند مورد را کنار بگذارید.

• استفاده از حمایت خانواده و دوستان: داشتن حامیان نزدیک می‌تواند به فرد در مدیریت و دور انداختن وسایل کمک کند.

• تمرین مهارت‌های مدیریت استرس و اضطراب: تکنیک‌های آرامش‌بخشی مانند مدیتیشن و تمرینات تنفسی می‌توانند به کاهش اضطراب کمک کنند و انگیزه بیشتری برای مرتب‌سازی فضا فراهم کنند.

اختلال احتکار یک مشکل جدی است، اما با کمک درمان‌های مناسب و حمایت خانواده و دوستان، می‌توان آن را مدیریت کرد و کیفیت زندگی را بهبود بخشید.