اختلال اجتناب و محدودیت در غذا (Avoidant/Restrictive Food Intake Disorder – ARFID) یکی از اختلالات خوردن است که با محدودیت و اجتناب از انواع خاصی از غذاها همراه است. این اختلال به‌ویژه با خوردن مقدار محدودی از غذا و از دست دادن علاقه به غذا یا ترس از خوردن آن مشخص می‌شود. برخلاف اختلالات خوردن دیگر مانند بی‌اشتهایی عصبی (Anorexia Nervosa) و پرخوری عصبی (Bulimia Nervosa)، افراد مبتلا به ARFID معمولاً دغدغه‌ای برای حفظ وزن خود یا تغییر شکل بدن ندارند. بلکه این اختلال بیشتر به دلایل روان‌شناختی یا حسی مرتبط با غذا، مانند ترس از بافت، طعم یا رنگ غذاها، رخ می‌دهد.

ویژگی‌های اختلال اجتناب و محدودیت در غذا (ARFID):

1. اجتناب از انواع خاصی از غذاها: افراد مبتلا به ARFID معمولاً از خوردن گروه‌های خاصی از غذاها (مانند سبزیجات، پروتئین‌ها یا مواد غذایی با بافت خاص) اجتناب می‌کنند. این اجتناب معمولاً به دلایل حسی یا روان‌شناختی است و ممکن است شامل ترس از بافت، طعم یا ظاهر غذاها باشد.

2. مصرف محدود غذاها: افراد مبتلا به ARFID معمولاً یک رژیم غذایی محدود دارند که شامل تعداد کمی از غذاهای خاص است. این رژیم غذایی ممکن است به شدت محدود باشد و ممکن است باعث مشکلات تغذیه‌ای یا کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی شود.

3. از دست دادن علاقه به غذا یا احساس ترس از آن: افراد مبتلا به ARFID ممکن است به غذا علاقه‌ای نداشته باشند یا احساس ترس، اضطراب یا ناراحتی هنگام غذا خوردن تجربه کنند. این احساسات ممکن است به دلیل تجربه‌های گذشته، مشکلات حسی یا اضطراب در مورد غذاهای جدید باشد.

4. کاهش وزن یا مشکلات تغذیه‌ای: یکی از ویژگی‌های اصلی ARFID کاهش وزن یا مشکلات تغذیه‌ای است که به دلیل مصرف ناکافی مواد غذایی سالم و متنوع ایجاد می‌شود. این مشکلات ممکن است منجر به کاهش وزن غیرطبیعی، کندی رشد یا کمبود مواد مغذی شوند.

5. هیچ دغدغه‌ای برای شکل بدن: برخلاف اختلالات خوردن مانند بی‌اشتهایی عصبی که افراد به طور عمدی برای کاهش وزن غذا نمی‌خورند، افراد مبتلا به ARFID معمولاً نگران شکل یا وزن بدن خود نیستند. آنها این رفتار را به دلیل مشکلات روانی یا حسی مرتبط با غذا انجام می‌دهند.

6. عدم وجود اختلالات دیگر خوردن: افراد مبتلا به ARFID معمولاً از روش‌های جبران‌کننده مانند استفراغ یا استفاده از داروهای ملین استفاده نمی‌کنند، که این تفاوت عمده‌ای نسبت به اختلالات خوردن دیگر مانند پرخوری عصبی است.

علت‌های اختلال اجتناب و محدودیت در غذا:

علت دقیق اختلال ARFID هنوز به طور کامل شناخته نشده است، اما ترکیبی از عوامل روان‌شناختی، بیولوژیکی و محیطی می‌تواند در بروز این اختلال نقش داشته باشد:

1. عوامل روان‌شناختی:

   • اضطراب و ترس از غذا: برخی از افراد مبتلا به ARFID ممکن است به‌ویژه از بافت‌ها یا طعم‌های خاصی از غذا بترسند. این ترس ممکن است منجر به اجتناب از این غذاها شود.
   • تجارب آسیب‌زا یا منفی با غذا: برخی از افراد ممکن است تجربیات منفی از غذا خوردن در دوران کودکی یا نوجوانی داشته باشند، مانند اختلالات گوارشی یا بیماری که باعث ایجاد ترس یا اجتناب از غذا در آن‌ها می‌شود.
   • اضطراب یا حساسیت‌های حسی: افراد مبتلا به ARFID ممکن است حساسیت‌های حسی بیشتری به غذاهایی با طعم، بافت یا بوی خاص داشته باشند.

2. عوامل بیولوژیکی:

   • ناهماهنگی‌های شیمیایی مغز: ممکن است ناهماهنگی در برخی مواد شیمیایی مغز مانند سروتونین و دوپامین باعث شود که فرد در واکنش به غذاهای خاص حساس‌تر یا اجتناب‌کننده باشد.
   • تفاوت‌های در پاسخ‌دهی به حس‌ها: برخی از افراد به طور طبیعی در برابر حس‌ها (مانند طعم یا بافت غذا) حساس‌تر هستند و این حساسیت می‌تواند منجر به اجتناب از غذاهای خاص شود.

3. عوامل محیطی و اجتماعی:

   • تأثیرات فرهنگی یا خانوادگی: برخی از کودکان ممکن است تحت تأثیر فشارهای فرهنگی یا خانوادگی، به غذا خوردن علاقه نداشته باشند یا از انواع خاصی از غذاها اجتناب کنند.
   • مدیریت نادرست غذا خوردن در خانواده: در برخی موارد، خانواده‌ها ممکن است با کودکان خود در خوردن غذا دچار مشکلاتی شوند که باعث ایجاد رفتارهای غذایی منفی یا اجتناب از غذا شود.

علائم اختلال اجتناب و محدودیت در غذا:

1. مصرف محدود انواع غذاها: فرد ممکن است تنها تعداد محدودی از غذاها را بخورد و از دیگر غذاها به طور کامل اجتناب کند.
2. ترس یا اضطراب از غذاهای جدید یا ناشناخته: فرد ممکن است به دلیل ترس از طعم یا بافت غذاهای جدید از خوردن آن‌ها خودداری کند.
3. کاهش وزن یا مشکلات تغذیه‌ای: عدم مصرف متنوع غذاها می‌تواند منجر به کمبود مواد مغذی، کاهش وزن یا حتی مشکلات گوارشی شود.
4. عدم علاقه به غذا: فرد ممکن است علاقه‌ای به غذا خوردن نداشته باشد یا از خوردن غذا احساس ناراحتی کند.
5. حساسیت‌های حسی: برخی افراد به دلیل حساسیت‌های حسی به طعم، بو، بافت یا ظاهر غذاها از آن‌ها اجتناب می‌کنند.

سن شروع اختلال اجتناب و محدودیت در غذا (ARFID):

اختلال ARFID معمولاً در کودکی یا اوایل نوجوانی شروع می‌شود، به‌ویژه در سنین 2 تا 6 سالگی، زمانی که کودکان به طور طبیعی تمایلات غذایی خود را شکل می‌دهند. این اختلال ممکن است در بزرگسالی نیز شروع شود، اما در بسیاری از موارد، علائم آن از کودکی مشاهده می‌شود. در برخی موارد، این اختلال ممکن است به‌طور تدریجی در طی زمان رشد کرده و به مشکلات تغذیه‌ای و رشدی تبدیل شود.

درمان اختلال اجتناب و محدودیت در غذا:

درمان ARFID معمولاً نیاز به رویکردهایی چندگانه و فردی دارد که شامل روان‌درمانی، مشاوره تغذیه‌ای و گاهی دارودرمانی می‌شود:

1. روان‌درمانی:

   • درمان شناختی-رفتاری (CBT): این نوع درمان به فرد کمک می‌کند تا نگرش‌ها و رفتارهای منفی مربوط به غذا را شناسایی و اصلاح کند. هدف این درمان کمک به فرد برای کاهش ترس‌ها و اضطراب‌ها در مورد غذا و گسترش انتخاب‌های غذایی است.
   • درمان رفتار: درمان‌های رفتاری به فرد کمک می‌کنند تا رفتارهای غذایی سالم‌تری پیدا کند و به تدریج غذاهای جدید را امتحان کند.

2. مشاوره تغذیه‌ای:
   متخصصان تغذیه به فرد کمک می‌کنند تا رژیم غذایی متنوع و متوازنی داشته باشد و از کمبود مواد مغذی جلوگیری کند. همچنین، ممکن است از شیوه‌های تدریجی برای معرفی غذاهای جدید استفاده شود.

3. حمایت خانواده:
   حمایت از خانواده و ایجاد محیطی مثبت و بدون فشار برای غذا خوردن می‌تواند نقش مهمی در درمان ARFID داشته باشد. آموزش به والدین در مورد نحوه برخورد با مشکلات غذایی و ایجاد محیطی آرام برای غذا خوردن بسیار مهم است.

4. دارو درمانی:
   اگر فرد مبتلا به ARFID به مشکلات روان‌شناختی مانند اضطراب یا افسردگی مبتلا باشد، داروهای ضد اضطراب یا ضد افسردگی می‌توانند به درمان کمک کنند.

نتیجه‌گیری:

اختلال اجتناب و محدودیت در غذا (ARFID) یک اختلال خوردن است که با اجتناب از انواع خاصی از غذاها و محدودیت در انتخاب غذایی همراه است. این اختلال می‌تواند باعث مشکلات تغذیه‌ای، کاهش وزن و اضطراب در مورد غذا شود. درمان ARFID معمولاً شامل روان‌درمانی، مشاوره تغذیه‌ای و در برخی موارد دارو درمانی است. مهم‌ترین نکته در درمان ARFID این است که فرد باید به تدریج با غذاهای جدید آشنا شده و نگرش‌های منفی خود نسبت به غذا را تغییر دهد.